Hediye Eroğlu

Mersin’in Toroslar ilçesine bağlı  Musalı köyünde faaliyet gösteren krom madeninin atık havuzu ocak ayında meydana  gelen şiddetli yağmur sonrası göçmüş ve binlerce ton atık Deliçay’a oradan da Akdeniz’e karışmıştı.

Konuyu TBMM gündemine taşıyan HDP Mersin Milletvekili Rıdvan Turan Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un yanıtlaması için soru önergesi vermişti.

Dr. Rıdvan Turan 18 Ocak’ta verdiği soru önergesinde “Mersin’in Toroslar İlçesi’nin Musalı-Darısekisi Şahinpınarı mevkiindeki Deliçay üzerinde 2013’de kurulan MMK Madenciliğe ait krom atık arıtma ve depolama havuzu, toprak seddi çökmüştür. Zehirli atıklar Deliçay Deresi’ne karışarak Toros Dağları’ndan Akdeniz ilçesini geçerek denize akmaktadır. Görgü tanıkları, toprak seddin çökmesi sonrası atık havuzlarındaki kromların diğer iki havuzu da harekete geçirdiğini ve binlerce ton zehirli kromun Deliçay’a ulaştığını ifade etmektedir. Çökmeyle birlikte atıkların; tarım alanlarına, su kanallarına, Deliçay Deresi’ne ve Akdeniz’e karışması bölgede yaşayan insanları kaygılandırmaktadır. Yaşanan bu olay büyük bir çevre felaketine de sebep olmaktadır” ifadelerini kullandı.

KAĞIT ÜZERİNDE İSİM DEĞİŞİKLİĞİ İDDİASINDA BULUNMUŞTU

Şirketin işçilere tazminat vermemek için ismi değişikliğine gittiğini öne süren Turan şunları dile getirmişti: “Krom Ocağı ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artışı ve Atık Depolama Alanı Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İnceleme Değerlendirme Komisyonu tarafından 03.10.2013 tarihinde kabul edilmiştir. Ardından faaliyete geçen ve Soma’da 301 madencinin yaşamını yitirmesinden sorumlu Soma Holding bünyesindeki Minsan Madencilik A.Ş. tarafından işletilen tesis daha sonra MMK Madenciliğe devredilmiştir. Ancak işten çıkardığı işçilerin mahkeme tarafından belirlenen tazminatlarını vermemek için şirketin, kâğıt üzerinde isim değişikliğine gittiği iddia edilmektedir.”

CAN ALICI SORULARA GARİP YANITLAR…

Dr. Rıdvan Turan önergesindeki soruları ve Bakan Kurum’un cevapları şöyle:  “

SORU 1: Bakanlığınız bugüne kadar MMK madencilik şirketi hakkında hangi denetimleri yapmıştır?

CEVAP: Mersin İli Toroslar İlçesi Musalı Mahallesi Musalı Sokak No:309 adresinde bulunan krom madeni zenginleştirme atıklarının (şlam) depolandığı atık havuzu MMK Mad. Nak. San. Ve Tic. A.Ş. firmasına değil Minsan Mad. San. Ve Tic. A.Ş. firmasına aittir. Minsan Mad. San. Ve Tic. A.Ş. adına Krom Ocağı ve Zenginleştirme Tesisi Kapasite Artış Projesi faaliyeti için Bakanlığımız tarafından 21.12.2014 tarihinde ÇED Olumlu Kararı verilmiş olup, tesis sahibi ve işletmecisi Minsan Mad. San. Ve Tic. A.Ş. tarafından tesis faaliyetinin bir bölümü olan krom zenginleştirme faaliyeti ve faaliyet için gerekli tüm taşınmaz, malzeme ve ekipmanlar (yıkılan atık havuzu sözleşmede belirtilen koordinatlar dışındadır) MMK Mad. Nak. San. Ve Tic. A.Ş.' ne 09.06.2021 tarihli sözleşme ile devredilmiştir. Akabinde MMK Mad. Nak. San. Ve Tic. A.Ş. firması tarafından ‘krom zenginleştirme’ tesisinin satın alındığı bildirerek Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze proje sahibi değişikliği başvurusunda bulunulmuş ve 05.07.2021 tarihli yazı ile de zenginleştirme tesisinde ÇED Raporunda belirtilen taahhütlere uymak kaydıyla proje sahibi değişikliği yapıldığı görülmüştür. Söz konusu ÇED kararı proje değişikliği kapsamında 01.07.2021 tarihinde Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüz teknik personeli tarafından yerinde denetim gerçekleştirilmiş olup, akabinde atık havuzunun seddesinde kaymanın meydana geldiği 12.01.2022 tarihinden itibaren hemen her gün denetim gerçekleştirilmiştir.

NEDEN ÇÖKTÜ SORUSUNA “YOĞUN YAĞMUR” CEVABI

SORU 2: MMK Madenciliğe ait krom atık arıtma ve depolama havuzu, toprak seddi neden çökmüştür ve toprak seddin çökebileceği nasıl öngörülmemiştir?

CEVAP: 12.01.2022 tarihinde yoğun yağmur yağışı olması nedeniyle atık havuzunun seddesinde kayma meydana gelmiştir.

SORU 3: Bakanlığınız yeterli denetimleri yaptıysa bu felaket göz göre göre nasıl meydana gelmiştir?

CEVAP: 29.03.2019 tarihli Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüz yazısında; 15.07.2015 tarih ve 29417 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan Maden Atıkları Yönetmeliği kapsamında Minsan Mad. San. Ve Tic. A.Ş. firmasının Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze sunmuş olduğu Maden Atık Yönetim Planının, maden faaliyetinin konusu itibariyle yönetmelik gereği Bakanlığımıza sunulması ya da maden atıklarından gerekli analizlerin yaptırılıp analiz sonucuna göre Bakanlığımızın uygun görüşü dahilinde Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze tekrar sunulması istenilmiştir.  Bu doğrultuda faaliyet sahibi tarafından Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği II Müdürlüğümüze, maden atıklarının inert kabul edilebileceğine ilişkin Bakanlığımız görüş yazısı ile yeniden başvuru yapılmamıştır.

FAALİYET DURDURULDU

SORU 4: Arıtma havuzunun çökmesiyle ilgili bir soruşturma başladıysa olayın sorumluları kimlerdir ve haklarında nasıl bir işlem yapılacaktır?

CEVAP: Krom madeni zenginleştirme atıklarının (şlam) depolandığı atık havuzu seddesinde 12.01.2022 tarihinde meydana gelen kayma sonrasında Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü teknik personelince 13.01.2022 tarihinde inceleme ve denetim gerçekleştirilmiş, akabinde 14.01.2022 tarihinde numune alınarak analiz yapılması için TÜBİTAK'a gönderilmiştir. Mevcut durumda tesiste dere yatağındaki şlam atıklarının temizlenmesine yönelik çalışmalar Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüz denetiminde devam etmekle beraber, yağmur sebebiyle atık barajının hala nemli durumda olması heyelan riskini doğurmaktadır. Bu nedenle alana giden yola jandarma tarafından emniyet şeridi çekilmiş ve ilgili diğer kurumlar bilgilendirilmiştir. Atık havuzunun bozulan yapısına söz konusu sıvılaşmadan dolayı müdahale edilmemekte olup; nemin azalıp toprağın sertleşmesinden sonra Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüz kontrolünde çalışmalar yürütülecektir. Söz konusu tesiste öncelikle çevre kirliliğinin önlenmesi, dere yatağı ve kenarındaki şlam atıklarının temizlenmesi, can ve mal güvenliğinin sağlanarak atık havuzunun stabilitesinin sağlanması, kapanan karayolunun tekrar ulaşıma açılması yönündeki çalışmaların titizlikle yürütülmesi açısından 2872 sayılı Çevre Kanunu kapsamında tesisteki her türlü madencilik (Minsan Mad. San. Ve Tic. A.Ş.' ye ait krom ocağı ve MMK Mad. Nak. San. Ve Tic. A.Ş.'ye ait krom zenginleştirme) faaliyeti Valilik Oluru ile durdurulmuştur.

“ÇED İŞLEMLERİ YASAL YÜRÜTÜLDÜ”

SORU 5: Türkiye'de doğal hayatın sürdüğü bölgelerdeki maden sahalarında benzer çevre felaketleri yaşanmasına rağmen Bakanlığınız Mersin'de yaşanan olayda olduğu üzere hangi sebeple ÇED raporunu kabul etmiştir?

CEVAP: Minsan Mad. San. Ve Tic. A.Ş. adına Krom Ocağı Ve Zenginleştirme Tesisi Projesi faaliyeti için Bakanlığımız tarafından 21.12.2014 tarihinde ÇED Olumlu Kararı verilmiştir. ÇED süreci içerisinde yapılan tüm iş ve işlemler yasal mevzuat hükümlerine uygun olarak yürütülmüştür.

KAĞIT ÜZERİNDE İSİM DEĞİŞİKLİĞİ İDDASINA “YETKİ ALANIMIZA GİRMİYOR” CEVABI

SORU 6: Madencilik şirketinin işçilerin tazminatlarını ödememek için kâğıt üzerinde isim değişikliğine gittiği iddiaları doğru mudur?

CEVAP: Bu konu Bakanlığımız yetki alanına girmemekte olup; bahsi geçen iddia hakkında iletilmiş bir bilgi ve Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüz tarafından yapılan herhangi bir tespit bulunmamaktadır.

DELİÇAY’DA DURUM NE?

SORU 7: Deliçay'ın suladığı bölgelerde; toksik krom atıklarına maruziyetin ne ölçüde olduğunun araştırması yapılacak mıdır?

CEVAP: Mevcut durumda kayan malzemenin güvenli bir alana geçici olarak kaldırılması çalışmaları yapılmakta olup; TÜBİTAK'a gönderilen numunenin analiz sonucuna göre ilgili kurumlarla bilgi paylaşımı sağlanacaktır.

CAN VE MAL GÜVENLİĞİ SAĞLANDIKTAN SONRA ATIK HAVUZUNA MÜDAHALE EDİLECEK

SORU 8: Hasar tespiti planlanmış mıdır ve bunun ekosistem üzerindeki olumsuz etkilerinin değerlendirilmesi ve kamuoyuyla paylaşılması ne zaman olacaktır?

CEVAP: Meydana gelen kayma neticesinde Musalı-Şahinpınarı Mahalleleri arasındaki karayolu yıkılmış olup; alternatif yolların bulunması sebebiyle genel ulaşım kesintiye uğramamıştır. Kış mevsimi şartlarından dolayı toprak nemli durumunu koruduğundan atık havuzunun bozulan yapısına müdahale edilememektedir. Toprağın kurumasıyla can ve mal güvenliğinin sağlanmasından sonra Müdürlüğümüz kontrolünde atık havuzuna ilişkin çalışmalara başlanacaktır. Yol yıkıntısı konulu Mersin Büyükşehir Belediyesi yazısı haricinde resmi kurumlardan ve vatandaşlardan Mersin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüze intikal eden herhangi bir hasar bildirimi olmamıştır.

SORU 9: Mersin’de kaç krom zenginleştirme tesisi bulunmaktadır?

CEVAP: Mersin’de 6 adet ruhsatlı sahada krom zenginleştirme tesisi bulunmaktadır.