Haber Merkezi

Mersin Üniversitesi (MEÜ) İnsan ve Toplu Bilimleri Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden Doç. Dr. Ali Tan, bu yıl 92’inci yıl dönümü kutlanan 26 Eylül Türk Dil Bayramı nedeniyle önemli mesajlar verdi.

“HERKESİN DİL BİLİNCİNE SAHİP OLMASI GEREKİR”

İstanbul’da 26 Eylül 1932 tarihinde, Dolmabahçe Sarayı’nda, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün teşvik ve katılımıyla 1. Türk Dili Kurultayı’nın toplandığını anımsatan Doç. Dr. Ali Tan, kurultayın açılış günü olan 26 Eylül'ün de “Türk Dil Bayramı” olarak kutlanmasının kabul edildiğini bildirdi. 92 yıl önce ilan edilen bu bayramın önemine değinen Tan, “Millî bayramlar milletleri bir arada tutan unsurlardandır. Dilimizin sonsuza kadar varlığını sürdürmesi, dünyada saygın yerini alması, halkımızın dile gereken önemi vermesiyle ancak gerçekleşebilir. Bunun için de herkesin dil bilincine sahip olması gerekir.

“BÖYLE BİR BAYRAMA SAHİP OLMAK DÜNYADA HER MİLLETE NASİP OLMAMIŞTIR”

Dinî bayramlarda nasıl bir araya gelip kültürü yaşatıyorsak millî bayramlarda da bu birliğin sağlanması gerekir. Bu da belirli dönemlerde dilin önemini vurgulayan etkinliklerin yapılmasıyla ve okullarımızda ve günlük yaşamımızda Türk diline gereken önemi vermekle mümkün olacaktır. İşte tam da bu sebeplerle her 26 Eylül, Türk dilinin, dilimizin bayramı olarak kutlanır. 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulduktan sonra ilk kurultay 26 Eylül 1932’de yapıldığı için bugün bayram olarak ilan edildi. Böyle bir bayrama sahip olmak dünyada her millete nasip olmamıştır” diye konuştu.

“TÜRKÇEMİZ, BİZİM SES BAYRAĞIMIZDIR. SAHİP ÇIKMAK VE KORUMAK ZORUNDAYIZ”

Türkçeyle eser vermekten, yazmaktan utanan; ‘halkın konuştuğu dille eser mi yazılır’ algısının hâkim olduğu süreçten uzaklaşıp Türkçeyle eser verme onurunu yaşayan nesiller yetiştirmekten daha güzel bir şey olamayacağını söyleyen Doç. Dr. Ali Tan, “Ay yıldızlı bayrağımız nasıl ki bizim bağımsızlık simgemizse Dağlarca’nın da dediği gibi Türkçemiz de bizim ses bayrağımızdır. Sahip çıkmak ve korumak zorundayız” dedi.

TÜRK DİLİ TARİHİ VE DİL BİLİMİ ÇALIŞMALARINA ATATÜRK ÖNCÜLÜK ETTİ

Dilin gelişimine yönelik çalışmaları da değerlendiren Tan, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra yok olmak üzere olan Türklerin, Kurtuluş Savaşı’yla, şahlanarak yeniden küllerinden doğduğunu ve daha güçlü bir şekilde tarih sahnesinde yerini aldığını söyledi. Tan, “Gazi Mustafa Kemâl, ne kadar sağlam, eski ve tarihe yön veren bir geçmişe sahip olduğumuzu ve medeniyete katkılarını tüm dünyaya duyurmak için 19 Nisan 1931 tarihinde Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti sonraki adıyla Türk Tarih Kurumunu kurmuştur. Tarih bilinci için yapılan bu adımdan sonra Çankaya’da yapılan bir toplantıda Gazi Mustafa Kemâl ‘Dil işlerini de düşünecek zaman gelmiştir. Ne dersiniz… Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun’ der. Böylece 12 Temmuz 1932’de de Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulur. Cemiyet, Türk dili tarihi ve dil bilimi alanlarında çalışmalar yapacaktır.

BİLİM İNSANLARI DİL BİLİNCİNİ ARTTIRMAK İÇİN ÇAYIŞTI

Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri gibi sanatçı ve milletvekillerinin de içinde bulunduğu bir ekip oluşturulur ve dilimizin ne kadar güçlü bir dil olduğu bilincini genele yaymak için bilim adamlarıyla toplantı düzenleme kararı alınır. 26 Eylül - 4 Ekim 1932’de I. Türk Dil Kurultayı Dolmabahçe Sarayı’nda toplanır. Bu kurultayda Merkez Heyeti tarafından uygulanmak üzere altı maddelik şu görüşler kabul edilir: Türkçenin Sümer, Eti (Hitit) dilleriyle ve Hint-Avrupa dilleriyle mukayesesi yapılmalıdır. Türkçenin tarihî oluşumu araştırılmalı ve grameri yazılmalıdır. Derleme çalışmaları, lehçe ve terim sözlükleri yapılmalıdır. Doğuda ve batıda Türkçe ile ilgili olarak yazılan eserler toplanmalı, bu eserlerden gerekli olanlar dilimize çevrilmelidir. Cemiyet, araştırmalarını bir dergi ile yayımlamalıdır. Gazetelerde dil işlerine özel yer verilmelidir.

Bu kararlar, gelecekteki dil çalışmalarını şekillendirmesi bakımından oldukça gerçekçi hedeflerdir. Bu maddelerde temel olarak, gramer, sözlük ve dil tarihi araştırmaları üzerinde yoğunlaşılması öngörülmüş; Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerindeki dil tartışmaları aşılarak akademik çalışmaların yapılması ön plana çıkarılmıştır.

Kurum oluşturulduktan sonra Türk Dil Kurultayına, birçok bilim adamı, gazeteci, yazar, devlet adamı ve sanatçı gibi dönemin önde gelenleri katılır. Bu kurultayın Türk dilinin gelişmesi, özleşmesi, zenginleşmesi konusunda önemli bir yeri vardır.

TÜRKÇE YABANCI SÖZCÜKLERDEN ARINDIRILMAYA ÇALIŞILDI

Gazi Mustafa Kemâl, sağlık durumunun elverişli olduğu 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan kurultaylara katılabilmiştir. Bu kurultaylarda Türk Dil Kurumunun yönetim organlarına karar verilmiş, dil siyasetinin ne olacağı belirlenmiştir.

Ayrıca bilimsel bildiriler üzerinde tartışmalar olmuştur. 1934’deki kurultayda Türk Dili Araştırma Kurumu olarak değiştirilen kurumun adı, 1936’da yapılan kurultayda Türk Dil Kurumu olarak değiştirilmiştir. Bizzat Atatürk de araştırmalara katılmış ve kendisinde ışık gördüğü gençleri ve bilim adamlarını araştırma yapmaları ve kendilerini geliştirmeleri için yurt dışına göndermiştir. Türk Dil Kurumunun kurulmasının ardından Türkçeyi yabancı sözcüklerden arındırmak amacıyla sadeleştirme çalışmaları başlatılmıştır. Bu konu bugün bazı sebeplerle eleştirilse de yapılanların ya da yapılmaya çalışılanların dile hizmet amacı gütmesini göz ardı etmemek gerekir.

‘Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek’ amacıyla kurulmuş olan bu Kurum, Sözlük çalışmaları (Türkçe Sözlük, İmla Kılavuzu, Derleme Sözlüğü, Tarama Sözlüğü), Gramer Çalışmaları, Ağız Araştırmaları ve bilimsel kitap ve makale yayımlarıyla hizmetine devam etmektedir” şeklinde konuştu.

“DİLİNİ İYİ ÖĞRENEMEYEN MİLLET ŞUURUNU TAŞIMAKTA ZORLANIR”

Dilin önemsenmesi, Türkçe’nin öncelenmesi adına yapılan çalışmalara da değinen Doç. Dr. Ali Tan, şunları söyledi; “Bu konu aslında millet olma bilincinin en önemli unsurunun dil olmasıyla çok yakından ilgili. Ana okulundan itibaren güzel dilimizi, Türkçemizi çocuklarımıza öğretmeden dil bilinci oluşturamayız. Dil ve kültür küçük yaştan itibaren edinilir ve benliğimiz de buna göre şekillenir. Eğer biz çocuklarımıza dilin önemini kavratamazsak, yetişkin birey olduklarında farkında olmadan kendi diline sahip çıkmayan, yabancı dil öğrenmeyi kendi dilinden daha fazla önemseyen bireyler olacaklardır. Bugün küçücük çocuklarımıza henüz kendi dilini öğrenmeden yabancı dil öğretmeye çalışıyoruz. Bu çocuk Türkçeyi tam öğrenmeden yabancı dil öğrenme telaşına düşmekte ve biz anne babalar da buna seyirci kalmaktayız. Bu çocuk büyüdüğünde kendi dilinin öneminin farkında olamayacaktır. Millet olma şuurunu taşımakta zorlanacaktır.

Türk dili için Gazi Mustafa Kemâl’in şu sözünü unutmamak gerekir: ‘Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.”